Way Pako Nga Gugma

Gamhanan ang pinulongan, kay kini mao ang kalibotan, ang nagkadaiyang panglantaw sa kinabuhi, nga pagbati, mga sugilanon ug kasaysayan, tanan
galupad tungod sa mga pako sa pinulongan.

Apan ang pinulongan, mga titik, mga pulong, nga tudling-pulong lamang. Ug kining mga butanga, igo lang malitok aron ang hangin nga mogawas sa dughan, mahulma og tingog nga masabtan isip may kahulogan. Kining mga butanga sa pinulongan mao ang hangin, mao ang pako nga magpalupad ug magpatugpa sa kahulogan.

Kon way pinulongan, sama lang pod sa langgam nga way balahibo, walay pako. Luoy kaayo. Dili ka lupad ang imahinasyon sa tawo, dili niya ikahinabi ang iyang higala, dili niya masulti-an ang iyang hinigugma, 'Gihigugma ko ikaw'.

Apan dili biya gyod niya estoryahon ang gugma, kay ang pak-an nga pulong, usa ka pulong lamang, sulti lamang. Ang gugma dili pulong. Kay ang pulong may limitasyon. Ang pulong himan lamang. May pulos, apan may utlanan, dili siya kinahanglan sa lawak katulgan. Gani sama sa himan sa kusina, ang pinulongan sama sa kutsilyo, kon magdigamo, arang gamiton gyod. Apan nungka magbitbit og kutsilyo sa kwarto, sa takna sa pagpahulay, sa hinanok nga pagkatulog. (Gawas kon may kahadlok nga kamangon sa amo, maong tinipigan ilalom sa unlan ang kutsilyo). Gawas kon naa sa kusina, dili kinahanglang mogamit og kutsilyo. Ingon ana sad ang gamit sa pinulongan, kon sa hunahuna, maayo apan may kinutoban. Uroy, dili angay maghunahuna, sa takna sa pagkatulog. Ang himan angayng ibutang, dili dal-on sa lawak nga pahulayan.

Kon ang himan nga hunahuna o pinulongan dili moundang, dili kanimo mohatag og higayon sa pagpahulay, nan unsa na ni, ang himan ba ang amo o ang tawo? Siya nay magbuot?

Ang tawo mas dako pa kay sa iyang himan. Siya unta ang magbuot, dili ang iyang hunahuna. Ang tawo, mas dako pa sa iyang pinulongan, sa iyang hunahuna, sa iyang himan. May pulos tuod ang hunahuna, apan kon kini na ang manghawod, makabuang.

Mao nga ang tinuod, duna pay labing nindot kay sa pinulongan. Nasayod niini ang naghigugmaay nga nagasalo sa ilang gugma. Unsa kining gahoma? Ang pagtan-aw ug ang pagpaminaw gamhanan pa kay sa bisan unsang pinulongan. Gahom ang pagtan-aw ug ang pagpaminaw. Milagro daw kini. Kay ikaw gyod ang gapaminaw, ikaw ang gatan-aw. Dili ang himan, dili ang usa ka butang, apan ang tawo gyod nga anaa dinha, nanimuyo, nagmatngon, naniid, nagatan-aw.

Tan-aw lang. Tan-awon kon unsay mahitabo. Sama lang sa pagpasiga sa suga, tanang kangitngit mawala. Maayo pa pasiga-on ang kahimatngonan diha sa kaugalingon kay sa makigbugno sa tanang kangitngit sulod sa kahiladman. Maayo pa ni kay sa makiglayog sa mga tinagoan luyo sa kagahapon, maayo pa ni kay sa maghandom sa ugma nga gidag-om, maayo pa ni ang pagtan-aw lamang.

Gani, ang mga Bisaya, kon adunay bulohaton moingon dayon, "Tan-awa ha?" ,"Akong tan-awon".
Luyo niining pulonga, anaa ang gahom sa tawo, ang gahom sa pagtan-aw. Labi na kon ang sigeng tan-awon mao ang kaugalingon, ang gininhawa, ang tanang gimok sa kahiladman ug ang mga kasikas sa palibot, milagro ang mahitabo. Milagro sa tawo. Dili kasikas sa hunahuna sa himan kun butang.

Tan-aw ug paminaw, duha ka pako nga labaw pa sa pak-an nga pinulongan, kay ang pinulongan adunay utlanan, apan ang pagtan-aw ug pagpaminaw, wala pa gidungog ang iyang utlanan. Tingali ang lupad niini moabot sa langit.

Maayo man ang pinulongan, daw pako sa langgam. Tingali ang pagtan-aw ug pagpaminaw, sama sa pako sa Anghel. Matahom nga Lucifer, nagsud-ong sa Himaya sa Gamhanan. Unsa kaha ang iyang gihunahuna, nganong nahagbong man siya gikan sa langit paingon sa impyerno? Garbo? Ang hunahuna, garboso?

Ang mga Bisaya kabalo ani, kay moingon man dayon, "Unsay hunahuna nimo sa imong kaugalingon?" Unsay tan-aw nimo sa imong kaugalingon? Kon adunay paghukom, dili na ni tan-aw lang. Hunahuna na. Hukom na. Pinulongan na. May garbo na. May nasulod na. Dili na tan-aw lamang, hunahuna na.

Ang tan-aw gyod diay, dili butang, dili pako. Sa ato pa, ang pagtan-aw, dili pako sa langgam, dili pako sa anghel. Ang pagtan-aw mao ang langit, ang hawan sa kawanangan. Diha sa kawanangan ug kalangitan nagtuyok ang kalibotan. Way utlanan. Way kahangtoran. Way paghukom. Tan-aw lang. Paminaw lang. Tan-awa lang ang hinigugma. Paminawa lang siya. Labaw sa tanan, tan-awa ug paminawa ang nahigugma, ikaw nga may gugma, may kahimatngonan nga gatan-aw, gapaminaw. Kay ikaw, way lain, ikaw na gud na. Tan-aw!